МО ЯНЬ “ТОМ ХӨХ, ӨРГӨН ӨГЗӨГ”

Хятадын зохиолч Мо Янийн “Том хөх, өргөн өгзөг” хэмээх зохиол нь ихээхэн нэрд гарсан, нэг ёсондоо туульсын зохиол юм. Зохиолд эх хүний ижилгүй сэтгэл, нугаршгүй хатан зоригийн дүрслэн өгүүлжээ.

Анх 1996 онд гарсан энэхүү романаа Мо Янь гурвантаа засан тохинуулсан байдаг. Зохиолч Манж Чин гүрэн задран унаснаас Соёлын хувьсгал өрнөж өндөрлөх үес хүртэлх Хятадын эгэл ардын ахуй амьдралын нэгэн жарныг нүдэнд харагдтал дүрсэлжээ.

Хятадын зүүн хойд нутаг Дунбэйн Гаоми тосгоны Шангуань овогт гэр бүлийн аж байдлыг хүүрнэсэн эхний хэдэн бүлэгт угтаа тухайн үеийн Хятадын нийгмийг ёжлон харуулсан байна. Хүний халуун амь, тэр тусмаа эмэгтэй хүний амь мал адгууснаас долоон дор тооцогдож байсан нь үүнээс илэрхий.

Нэг талаас энэ зохиол Г.Г.Маркесийн “Зуун жилийн ганцаардал”-тай ихээхэн төстэй. Гаоми тосгоны дүр төрх нь Буэндиагийнхны аж төрөх тосгоныг эрхгүй санагдуулдаг.

Зохиолын гол баатар нь хятад эмэгтэй, шведийн номлогч хоёроос төрсөн, тун чиг сонин ааш араншинтай Зиньтун (орчуулбал “Алтан хүү” гэсэн утгатай) бөгөөд эмэгтэй хүний хөхөнд жигтэйхэн донтой нэгэн бөлгөө. Тэрбээр нас дээр гартлаа оюун ухааны хувьд “холын бодолгүй” хэвээр үлдэх ажээ. Найман эгчтэй (нэг нь түүний ихрийн өрөөсөн) Зиньтун хүүг эхэндээ төрсөн эх нь, хожмоо авааль эхнэр нь аль байдгаараа бөмбөрүүлж, бие хүн болох өчүүхэн ч боломж олгодоггүй гэмээр.

Мо Янь энэ дүрээрээ Хятадын нийгмээс гадуурхагдаж хавчигдсан алдагдсан үеийн сэхээтнүүдийг төлөөлүүлсэн гэдэг. Бодит байдлаас өөрийгөө хамгаалж хаацайлах чадваргүй Зиньтун яван явсаар гэмт хэрэгтэн болж, дунд хэрийн насандаа гаж донтон хэмээн цоллуулах болно. Зохиолын төгсгөлд Зиньтуний ээж бие барахад гол баатар маань эгээтэй л өөрөө “амьсгал хураах” шиг болох ажээ.

Романд Хятадын нийгмийн золиос болсон бүхэл бүтэн үеийн эмгэнэлт амьдралыг дэлгэн үзүүлдэг. Мо Янь дам утгаар тухайн нийгмийн үнэн дүр төрхийг сэтгэл сэрдхийлгэм дүрсэлж, энэ хорвоод орь дуу хадаан мэндэлсэн цагаасаа эхлэн уйтай тавиланд энэ насаа элээх эр хүний сэтгэл рүү өнгийн харахыг хичээсэн шиг санагдана.

Зиньтуний эх амьдралын хатуу хүтүү, өлсгөлөн зовлонд арга буюу долоо дахь охиноо Оросын гүнгийн ахайтанд өргүүлэх агаад өвдөж зовсон ээжийгээ эмнэж, өлөн зэлмүүн дүү нарынхаа голыг зогоохын тулд нэг охин нь өөрийгөө зарна. Тэр үед Хятадын томоохон хотуудад байсан хүн худалдах захыг өгүүлэх хэсэг ёстой л сэтгэл шимширмээр.

Ингээд Мо Янийн эл зохиолдоо бичсэн өмнөтгөлийг хөрвүүлэн хүргэе.

Энэ номоо тэнгэрт хальсан ижийнхээ амин сүнсэнд зориулъя.

1995 оны хаврын тэр нэгэн өдөр “Энэ номоо тэнгэрт хальсан ижийнхээ амин сүнсэнд зоиулъя” хэмээн гар бичвэртээ бичихдээ нулимс цийлэгнэж билээ. Ингэлээ гээд хэн нэгний доог тохуу болох ч энэ нь ижийгээ гэх сэтгэлтэй минь харьцуулшгүй юм.

Би бээр энэхүү зохиолоо Хятадын бүх л ээжүүдэд өргөн барьж байна. Феодалын нийгмийн ёс суртахуунаар хүмүүжсэн энэ л ижий ёс жаяг, улс төрийн үзэл баримтлалаас гажууд гэмээр үйлдэл хийх авч угтаа эх хүний энэрэнгүй бөгөөд агуу хайрын илэрхийлэл болох бөлгөө. Энэ ижийн дүр урьд өмнөх зохиол бүтээлүүдэд дүрслэгдсэн эх хүний дүр төрхөөс нилээд ялгаатай ч миний хувьд үнэхээр агуу эх хүн гэж хэлэхээр дүр болсон гэж бодном.

Зохиолын минь өөр нэгэн дүр болох Шангуань Зиньтун нь биерхүү, ухаан сийрэг нэгэн ч насан туршаа эхийнхээ хөхнөөс салж чадахгүй. Энэ дүрийн тухайд арваад жилийн өмнө нилээд шүүмжлэлтэй хандсан уншигчдын сэтгэгдлийг олж мэдээд үнэн хэрэгтээ тэд Зиньтунийг минь зөв дүгнэжээ хэмээн бодож билээ. Ер нь уран зохиол гээч нь аливаа бүтээл туурвилын баатруудыг өөр өөрсдийн хэмжүүрээр дүгнэх боломж олгодгоороо өргөн олныг татдаг ч гэлтэй. Зиньтунийг Хятадын орчин үеийн сэхээтнүүдийн нийтлэг дүр төрх гэдэгтэй би хувьдаа санал нэгтэй байдаг. Энэ дүрийг би өөрөөсөө хуулбарласан ч гэж болно. Таньдаг философич минь “Орчин үеийн Хятадын сэхээтний дотор Шангуань Зиньтуний өчүүхэн ч болов хэсэг хадаатай” хэмээсэн нь санаанд орох юм.

Зохиолоо бичээд хэдий арван таван жил өнгөрсөн ч эргэж харвал энэ хугацаа нүд ирмэхийн адил хөврөн урсчээ. Дахин нэг сөхвөл дутуу гучуу зүйл байх ч би гэдэг хүн энэ хэмжээний зохиол дахиж туурвих нь юү л бол. Зарим андууд минь зохиолоо “Зиньтун ба Юньүй” хэмээн нэрлэбэл олны анхаарлыг илүү татна гэх ч “Том хөх, өргөн өгзөг” хэмээх эл роман хэдийнэ арван таван жилийн нүүрийг үзжээ. Тэгээд ч энэ мэт нэршил нь үсрэнгүй хөгжилд тэмүүлэх өнөө үеийнхнийг цэрвээж цочирдуулахгүй биз ээ.

             2009 оны 11-р сарын 28.

Зохиолын гол баатруудын тухай хийгээд нэгээхэн хэсгийн орчуулгыг дараагийн бичвэртээ оруулах болно.