Альбрехт Дюрерийн "Гар"

Энэ зураг хэрхэн бүтсэн тухай сонирхуулья. 

XV зуунд Нюрнбергийн ойролцоох нэгэн тосгонд арван найман хүүхэдтэй өнөр өтгөн айл амьдран суудаг байжээ.
Алт мөнгөний дархан аав нь хүүхдүүдээ тэжээхийн тулд борви бохис хийлгүй ажилладаг байлаа. Гэвч тэдний аж байдал тарчигхан.

Хоёр хүү нь гарын уртай тул урлагийн сургуульд суралцах оргилуун хүсэлтэй ч харамсалтай нь аав нь тэдний төлбөрийг төлж дийлэхгүйг сайн мэднэ. Ингээд нэгэн шөнө хоёул зоосоор шодож, хожсон нэг нь Нюрнбергийн Академид суралцаад, хожигдсон нөгөө нь уурхайд ажиллан түүний төлбөрийг төлөхөөр тохиролцжээ.
Ням гарагийн өглөөний мөргөлийн дараа зоосоор шодоход Альбрехт Дюрер хожиж, Нюрнберг руу явахаар болов. Харин ах Альберт Дюрер нь уурхайд ажиллахаар тогтлоо.

Нюрнбергт очсон Альбрехт дөрвөн жил суралцжээ. Түүний авьяас билгийг өргөн олон машид үнэлж, бүтээлүүд нь чамгүй үнээр худалдаалагдаж байлаа.
Чингээд удалгүй Альбрехт харьж ирээд ахдаа "Одоо таны сурах ээлж. Та Нюрнберг явж суралц. Би бүхнийг даана" гэж хэлэхэд Альбертын нүднээс нулимс асгарч "Үгүй дээ... хэрэггүй... хэрэггүй..." гэсээр ээрэв. Улмаар босож, нулимсаа арчаад "Дүү минь, хэрэггүй дээ. Би Нюрнберг явахгүй. Миний хувьд дэндүү оройтсон. Хуруу маань хугарсаар моонийжээ. Хундагаа ч барьж чадахгүй нь. Ийм байхад зураг зурах тухай саналтгүй. Миний хувьд оройтож" гэж өгүүлэв.

Альбрехт Дюрер ахынхаа ач буяныг багахан ч атугай хариулахын тулд гарыг нь ийнхүү зуржээ. Хэдийгээр тэр зургаа "Гар" гэж энгийнээр нэрлэсэн ч хүмүүс түүний бүтээлийг "Залбирч буй хүмүүний гар" хэмээн хүндэтгэн нэрлэжээ.

К.Симонов - Намайгаа хүлээ

Зүсэр бороо шаагиж,

Зүггүй цасан шуурсан ч,
Халуун наран төөнөж,
Хамаг бусдыг хүлээхээ больсон ч
Хайрт минь чи намайгаа хатамжлан хүлээ

Алс холоос ирэх ажиг сураг үгүй болж
Ахиад хүлээх тэнхэл тасарч,
Хань бараа болох хүн харгүй үлдсэн ч
Хайрт минь чи намайгаа харуулдан хүлээ

Өнгөрсөн бүхнээ умартаж
Өнө хождоо бод хэмээх
Өрөөл бусдыг үл хайхран
Өнөд намайгаа хүлээн суу.

Төрүүлсэн ээж, төрсөн хүү минь ч цөхөрч
Танил нөхөд минь хундага тулгалаа ч
Таньж ханилсан чи минь намайгаа хүлээ,
Түрхэн гунигт автаж хундага тулгахаа азнаарай.

Үхэл мөхлийг сөрөн
Үнэнч чамдаа эргэж очиход
Өө хөөрхий, азтай л юм гэх
Үл итгэсэн нэгэн байхад
Хүлээж суусан хань чиний минь
Хүсэл сэтгэл намайг аварсныг
Хүлээнэ гэдгээс залхаж цөхсөн
Хүлцэнгүй тэд яахин мэдэх вэ.
1941

Жди меня, и я вернусь.
Только очень жди,
Жди, когда наводят грусть
Желтые дожди,
Жди, когда снега метут,
Жди, когда жара,
Жди, когда других не ждут,
Позабыв вчера.
Жди, когда из дальних мест
Писем не придет,
Жди, когда уж надоест
Всем, кто вместе ждет.

Жди меня, и я вернусь,
Не желай добра
Всем, кто знает наизусть,
Что забыть пора.
Пусть поверят сын и мать
В то, что нет меня,
Пусть друзья устанут ждать,
Сядут у огня,
Выпьют горькое вино
На помин души...
Жди. И с ними заодно
Выпить не спеши.

Жди меня, и я вернусь,
Всем смертям назло.
Кто не ждал меня, тот пусть
Скажет: - Повезло.
Не понять, не ждавшим им,
Как среди огня
Ожиданием своим
Ты спасла меня.
Как я выжил, будем знать
Только мы с тобой,-
Просто ты умела ждать,
Как никто другой.

Энэ шүлгийг Симонов Баруун фронтоос эргэж ирээд өөрийн эхнэр жүжигчин Валентина Серовад зориулан 1941 оны долоо, найман сард тэрлэжээ. Эхэндээ хувийн шинж чанартай гээд хэвлэхээс татгалзаж байсан ч анд найзууддаа дуудан уншдаг байв. Шүлгийг улмаар 1942 оны нэг сарын 14-ний “Правда” сонинд нийтэлж, тэр цагаас хойш энэ шүлэг эмэгтэй хүний чин үнэнч сэтгэлийн дуулал болон олонд түгжээ. 1943 онд Симоновын бичсэн кино зохиолоор “Намайгаа хүлээ” киног бүтээсэн бөгөөд В.Серова эл киноны гол дүрд тоглосон юм.

1942 онд “Чамтай болоод чамгүй” хэмээх Симоновын шүлгийн түүвэр гарч, тэр даруйдаа зарагдаж дууссан түүхтэй. Тухайн үед уг түүвэр ёстой л бестселлер байжээ. Эх орны дайны жилүүдэд Симонов шиг алдар суу нь түгсэн найрагч үгүй билээ. 

“Чамтай болоод чамгүй”-г Симонов, Серова хоёрын гэгээн хайрын түүх гэж хэлж болно. Зохиолч өдрийн тэмдэглэлдээ хувийн амьдралаа бичээгүй, захидлууд нь үрэгдэж гээгдсэн тул тэдний түүхийг энэ түүврээс л уншиж мэдрэх боломжтой.

“Би захиа бичих дургүй. Фронтын шугам дээр түр амсхийх зуураа мөр холбон шүлэг бичдэг байлаа. Энэ шүлэгнүүд маань хайртай эмэгтэйдээ илгээж амжаагүй захидлууд минь юм. Фронтынхон үнэндээ иймэрхүү шүлгээр ангаж цангаж явсныг би хожуу мэдсэн” гэж өгүүлжээ. 

Өдөр бүр ухарч, тэр энэ хот сууринг дайсанд алдлаа гэж мэдээлж байсан хүнд бэрх тэр цагт Симонов итгэл, хайрын тухай өгүүлсэн байна. Гэхдээ амьдрал дээр энэ хоёрын зам салсан юм.
Петроградын сурвалжит айлд мэндэлсэн Симонов 1939 онд Халхын голын байлдаанд цэргийн сурвалжлагчаар томилогдон ажилласнаар армитай холбогджээ.

Дэлхийн хоёрдугаар дайны үеэр бүх л фронтод сурвалжлагчаар ажиллаж, хурандаа цолтой болсон байна. Түүнийг эр зоригтой сэтгүүлч байсан гэж ярилцдаг. Үйл явдлыг гэрчээр яриулж бус, өөрийн нүдээр үзэж харж сурвалжилдаг байлаа. Тэрээр Одесса, Сталинград, Курскийн тулааныг сурвалжилж, Багратион ажиллагаа, Польш, Чехословак, Болгарыг чөлөөлөн, Берлинийг эзлэхэд ч оролцжээ. Ингээд дайны дараа үргэлжилсэн үгийн зохиол, кино зохиол бичих болов.

“Би цэрэг биш, жирийн сурвалжлагч. Гэхдээ 1941 оны долоон сард манайхан Германы 39 танкийг нэг өдрийн дотор галдан шатаасан Могилёвын тал миний санаанаас гардаггүй” гэж тэмдэглэсэн найрагчийн чандрыг (тэрээр 1979 оны найман сарын 28-нд 63 насандаа өөд болжээ) Белорусийн Могилёвын ойролцоох Буйничийн хээр талд цацжээ.

Ван Цэнци - Жижиг гартай Чэнь

Хятадын уран зохиолд ХХ зуунд мандан бадарсан нэгээхэн од болох Вэн Цэнциг хүнлэг энэрэнгүй үзлийг дэлгэрүүлэгч жинхэнэ уран зохиолч, Тэнгэрийн доорх сүүлчийн эрдэмт хүмүүн гэж нэрлэдэг билээ. Жижиг гартай Чэнь хэмээх энэ богино өгүүллэгийг тэрээр 1983 онд бичжээ.

Жижиг гартай Чэнь

Тэр цагт манай тосгонд эх барихын эмч барагтай бол байсангүй. Хөл хүнд эмэгтэй амаржихад эх барьдаг авгайг дуудна. Гэхдээ айл болгон өөрийн гэсэн эх барьдаг хүнтэй. Нэг гэрийн эмс хүүхнүүд тэр л хүний гараар хоёр яс сална. Тэгээд ч энэ мэт нарийн нандин хэрэгт гадны хүнд итгэлтгүй, өөрийн гэсэн эх барьдаг хүнтэй байх учиртай билээ. Өөрийн хүн тухайн айлын ёс жаягийг андахгүйгээс гадна хэнээр туслуулахаа ч сайн мэднэ шүү дээ. Хүмүүс итгэсэн нэгнээ алтан гартай хэмээн хүндэлж, дэргэд байхад эсэн мэнд амаржина гэдэгтээ өчүүхэн ч эргэлздэггүй бол эх барьдаг авгайчууд эсрэгээр өдөр бүр Дарь эхэд хүж зул өргөн ажил төрлөө амгалан байгаасай гэж даатгадаг болой. Ийм байхад эрэгтэй эмч залж амаржих хүн олдохсон бил үү?

Манай тосгоны хувьд анагаахын сургуульд голцуухан хөвгүүд л суралцана. Тэр дунд насаараа нөхөрт гараагүй, Ли Хуаляны охин л ганцаараа эмч болж билээ. Дотрын эмч болохоор эх барихгүй бөгөөд эрчүүдийн тухайд эмэгтэйчүүд, эх барихын эмч болохыг ихээхэн дорд үзэх тул гагцхүү жижиг гартай Чэнь л энэ талаар мэргэшсэн юм.

Мань хүний гар эм хүнийхээс ч жижигхэн, эвлэгхэн тул ийм хочтой болсон юмдаг. Ураг буруу байрласан, хөлөөрөө түрүүлсэн зэрэг хүндрэлтэй төрөлтийн үед  эх, үр хоёрыг түүн шиг аврах ачтан үгүй байлаа.

Чэний гар зөөлөн, жижигхэн учраас эмс хүүхнүүд түүгээр эх бариулахдаа дуртай. Гэлээ ч чинээлэг айлууд мөнөөх эрийг залж дуудах нь ховор. Арга мухардсан цагтаа л хэл хүргэнэ. Харин дундаж болоод зутруухан аж байдалтай хүмүүс эр хүн эх барьж авахаас ер сэжиглэж цэрвэхгүй. Хүүхэд нь буруу байрласан бол эх барьдаг авгайчууд “Жижиг гартай Чэнийг дуудуул аа” л гэлцэнэ.

Тосгоныхон түүнийг Жижиг гарт гэсээр байгаад жинхэнэ нэрийг нь ч мартаж орхисон доо.

Амаржих үед эх, үр хоёрын амь нас эх баригчийн гарт байдаг тул энд өчүүхэн ч алдаа гаргаж үл болно. Манай жижиг гартай Чэнь цагаан зүсмийн морьтой байж билээ. Адуу мэдэх хүний үгээр бол уг морь хөнгөн явдалтай гэх. Тосгоны эргэн тойронд ус намаг ихтэй тул тэр хавьд адуутай айл нүдний гэм. Тиймдээ ч морьт цэрэг дайрч өнгөрөх бүрийд улс амьтан нүдээ хужирлахаар гудманд гарна. Үүнээс өөр үед зөвхөн жижиг гартай Чэнь л цагаан морио давируулан яваа харагддагсан. Иймээс ч яваандаа түүнийг цагаан морь унасан жижиг гартай Чэнь гэлцэх болсон юм.

Мэргэжил нэгт ах дүүс нь мань хүнийг үл ойшоон дооршаах агаад эх барьдаг авгайчуудаас өөрцгүй амьтан гэх нь холгүй байвч сайхь эр үүнд ер гутарч гуньсан шинжгүй, хэн нэгэн амаржих нь гээд дуудвал даруй морио сундлан давхисаар очдог байлаа. Амаржих гэж буй эх ч морины хүзүүнд уясан хонхны жингэнэх дуунаар баахан уужирна. Жижиг гартай Чэнь залсан айлынхаа гадаа ирмэгц мориноосоо үсрэн бууж даруй дотогш орсны дараа удаж төдөлгүй (гэхдээ хааяадаа удах нь бий) нялх хүүхдийн уа уахийх дуу хадахад хөлс нь цуварсан тэрбээр “Баяр хүргэе, баяр хүргэе. Эх, үр хоёр эсэн мэнд, сайхан амаржлаа” гэсээр гэрийн эзэнд ёслохуйд цаадах нь маасайтлаа инээн талархаж хариу болгон улаан дугтуй бариваас уг дугтуйг нээлгүй шуудхан халаасалж аваад, гараа угааж цайлаад “Та болгооно уу” хэмээсээр мориндоо мордон давхиж одно. Энэ үест морины хүзүүнд уясан хонх жин жинхийн жингэнэсээр холдон замхардагсан.

Жижиг гартай Чэнь олон ч хүний амийг аварч билээ.

Нэгэнтээ тосгонд маань Холбооны цэрэг ирдэг юм байна. Тэр жилүүдэд иргэний дайн дэгдэж, бидний хэлдгээр үндэсний хувьсгалт арми буюу Гоминьданыхан Сунь Чуаньфаны армитай тулалдаж явлаа. Сунь Чуаньфан бээр өөрийгөө таван мужийн армийн ерөнхий командлагчаар зарлан тунхаглаж, цэргээ Холбооны цэрэг гэж нэрийдсэн юмдаг. Холбооны цэргийн нэгэн хороо Тэнгэрийн ивгээлийн сүмд байрласан бөгөөд хороон даргын тулгар биетэй эхнэр (татвар ч юм бил үү, хэн мэдлээ) амаржиж чадалгүй багагүй зовоов. Эх барьдаг авгайчуудыг дуудсан ч нэмэр болсонгүй, амь тэмцэх эмэгтэй нядлуулж буй гахай шиг чарласаар байсанд арга буюу жижиг гартай Чэнийг дуудууллаа.

Түүнийг Тэнгэрийн ивгээлийн сүмд хүрч очиход байх суух газраа олж ядан нааш цааш холхих хороон дарга:

-         Эх, үр хоёрын амийг аврахгүй л бол толгойгүй гэж мэдээрэй! гэсээр их дуугаар зандарчээ.

Жижиг гартай Чэнь ч хөлсөө цувруулан үзсээр мах мариатай өнөөх эмэгтэйг эсэн мэнд амаржуулж, тэнхэлгүй болон гуйвж дайвсаар дотроос гарч ирээд:

-         Хороон дарга аа, баяр хүргэе. Хүүтэй боллоо гэхэд цаадах нь:

-         Төвөг удсанд өршөөгөөрэй. Ийшээ орно уу хэмээн тансаг идээ ундаагаар зассан ширээнд урив.

Тэгэхэд салаан дарга нар ч ширээнээ сууж хамт найрласанд жижиг гартай Чэнь хоёр жүнз архи тогтоожээ. Ингээд хороон дарга 20 мөнгөн зоос тоолж:

-         Үүнийг чамд. Бага гэж бүү чамлаарай гэсээр атгуулбал Чэнь:

-         Ийм их шан харамж өгөөд хэрэггүй шүү дээ гэж цааргалсан ч хороон даргын ширүүн харцан дор арга буюу халаасалж, жүнзтэй архиа барьчихаад, - Та болгооно уу гэхэд мөнөөх дарга:

-         Ингээд яв даа хэмээн түүнийг үдэж гаргалаа.

Жижиг гартай Чэнь, Тэнгэрийн ивгээлийн сүмээс гарч мориндоо мордоход буун дуу тасхийж, эх баригч эмч маань газар үхэтхийн унавай.

-         Миний эмэгтэйд гар хүрдэг тэр ер нь хэн бэ? Эхнэрт минь надаас өөр хэн ч гар хүрэх эрхгүй! Адгийн новш! гэж харааж зүхэх хороон дарга бачууртлаа уурласан нь энэ буюу.